827 – 829 Πειρατικές επιθέσεις του Αγίου Βάρβαρου
Την περίοδο αυτή, όταν στην Κων/πολη αυτοκράτορας ήταν ο Μιχαήλ ο
Τραυλός την περιοχή την λυμαίνονταν μια συμμορία Αράβων πειρατών. Μεταξύ
αυτών κάποιος Αιθίοπας , ο οποίος σύμφωνα με τον βίο του Αγ. Βάρβαρου από
τον Κων. Ακροπολίτη είχε γίνει ο φόβος και ο τρόμος της περιοχής. Η ίδια η
αυτοκρατορία ήταν αδύναμη να τον πολεμήσει. Οι ληστείες αυτής της αραβικής
συμμορίας συνοδεύονταν πάντα με σκοτωμούς. Αυτή την περίοδο πέρασε στην
Ακαρνανία με ληστρικές επιδρομές αλλά η συμμορία εξοντώθηκε στο
Δραγαμέστο απο τους Ακαρνάνες. Ο Αιθίοπας που επιβίωσε κατόπιν θαύματος
ασπάστηκε τον χριστιανισμό και σήμερα είναι γνωστός σαν Αγ. Βάρβαρος ο
Μυροβλήτης προστάτης του Ξηρομέρου.
90ς αιώνας – Η πολιορκία της Αμβρακίας και η λεηλασία
της Νικόπολης από τους Άραβες
Εκεί που κάπως είχαν ησυχάσει τα πράγματα με τις εποικίσεις των Σλάβων και
τις επιδρομές των Βουλγάρων ένας νέος κίνδυνος εμφανίστηκε στην περιοχή. Οι
Σαρακηνοί. Απο το χρονικό του Εμιράτου της Κρήτης μαθαίνουμε, ότι τέλος του
9ου αιώνα αποβιβάστηκαν Σαρακηνοί απο το εμιράτο της Κρήτης και
πολιόρκησαν την Αμβρακία και κατέλαβαν και λεηλάτησαν την Αμβρακία. Η
πληροφορία αυτή είναι για τους ιστορικούς βασική, γιατί μαθαίνουμε ότι η
Αμβρακία υπάρχει ακόμη. Η πολιορκία δεν φαίνεται να είχε κάποια σοβαρά
αποτελέσματα θα πρέπει όμως να συμπεράνουμε, ότι η ευρύτερη περιοχή δέχτηκε
λεηλασίες και ενδεχομένως οι Μουσουλμάνοι να πήραν από τους αγροτικούς
οικισμούς αιχμαλώτους.
Τουλάχιστον οι συγκεκριμένοι Μαυριτανοί μουσουλμάνοι της Κρήτης ήταν
γνωστοί γι΄ αυτό. Παραπέρα δε πολιόρκησαν , κατέλαβαν και λεηλάτησαν και
την Νικόπολη και την γύρω περιοχή της. Ίσως η επιδρομή των Σαρακηνών να
διέλυσε εν μέρει τους σλάβικους οικισμούς της περιοχής του Τσουκαλιού.
Παραπέρα την ίδια περίοδο μας λέει ο Γιώργος Νακρατζάς (αν και
αμφισβητείται από πάρα πολλούς) , ότι εδώ εγκαταστάθηκαν κάποιοι Λιβανέζοι,
οι οποίοι υπηρετούσαν στο βυζαντινό ναυτικό. Οι Λιβανέζοι αυτοί ήταν χριστιανοί
μαρδαϊκής καταγωγής. Βέβαιa και στο Βlog Indymedia έχω διαβάσει, ότι
αυτοκράτορες του Βυζαντίου μετέφεραν εδώ Σύριους αλλά γίνεται αναφορά για
τον 14 αιώνα. Τον 14ο όμως αιώνα Οι βυζαντινοί δεν είχαν σχεδόν καθόλου λόγο
εδώ. Το δε ναυτικό τους ήταν σχεδόν εξαφανισμένο. Ίσως πρόκειται για την ίδια
περίπτωση και εδώ θα μπορούσα να πω όπως έχω ήδη αναφέρει στην ανθολογία
ιστορικών στοιχείων γύρω από τον Άγιο Σπυρίδωνα Άρτας, αυτοί να
εγκαταστάθηκαν στο Μαυροβούνι στην σημερινή Στρογγυλή. Άλλωστε ποιοι θα
μπορούσαν να είναι καλύτεροι φύλακες στις εκεί βίγλες και βιβάρια από τους
πρώην ναυτικούς; Μια πιθανότητα να προέρχεται και από αυτούς το τοπωνύμιο
Αραπόσπιτα στη θέση Ποδαρούλι. Καθότι δεν υπάρχουν άλλες πηγές γι΄ αυτό το
θέμα ως αναφορά το τοπωνύμιο Αραπόσπιτα πιστεύω ότι η πρώτη εκδοχή που
ανέφερα πιο πάνω 'ίσως είναι πιο κοντά. Ακόμη και τον 17ο αιώνα ο Εβιγλιά
Τσελεμπή κάνει λόγο για μελαψούς κατοίκους μέσα στο κάστρο των Ρωγών που
μοιάζανε σαν άραβες αλλά ο ίδιος μιλούσε την αραβική πράγμα που σημαίνει,
ότι θα μπορούσε να συνεννοηθεί. Ο Νίκος Χελειδάκης το ερμήνευσε, ότι ίσως
ήταν Ρομά κατά λέξη Αθίγγανοι ή Γύφτοι. Παραπέρα δε άλλος σλαβικός
οικισμός πρέπει να υπήρχε και στην Πέτρα γιατί εδώ συναντάμε το τοπωνύμιο
Κράβαρι, λέξη που προέρχεται από το ουσιαστικό Krava/karova=αγελάδα, δηλ
εκει που είναι οι γελάδες (αγελαδότοπος) ή βουστάσιο, πράγμα που μας δίνει
πληροφορίες για την κτηνοτροφίας της περιοχής. Το συγκεκριμένο αυτό
τοπωνύμιο απαντάτε σε πολλές περιοχές της Ελλάδας
Άλλο σλαβικό τοπωνύμιο στην περιοχή έχουμε στο σημερινό χωριό Καλόβατο με
το όνομα Μπλίσκα ή Πλίσκα. Προέρχεται πρφ. απο το σλαβικό ουσιαστικό
Blisk=Αστραπή, κεραυνός. Τοπωνύμιο που εκδηλώνει καιρικές συνθήκες.
Γνωρίζοντας το κλίμα της περιοχής καταλαβαίνουμε γιατί θα μπορούσε να είχε
πάρει αυτό το όνομα.
Μεσοβυζαντινή Περίοδος
9ος - 10ος αιώνας / Η Βουλγαρική κυριαρχία
Τέλη του 10ου αρχές του 11ου αιώνα η περιοχή εγινε μέρος της βουλγαρικής
αυτοκρατορίας της Οχρίδας. Αυτή την εποχή, όπως μας λέει και ο Brendan
Osswald οι Βούλγαροι ίδρυσαν στην απέναντι όχθη του Αμβρακικού τη Βοντίτζα
(Βόνιτσα). Πέρα όμως από τοπωνύμια δεν υπάρχουν άλλες πηγές λέει ο
Όσβαλντ που να μας δίνουν κάποια στοιχεία για νέους σλαβικές εγκαταστάσεις
στην περιοχή που εξετάζουμε.
10ος αιώνας – 917 ως 976 μ. Χ.
Σ΄ αυτό το διάστημα η Νικόπολη δέχεται άλλες τρεις επιδρομές και
καταστροφές από τους Βούλγαρους. Καί όπως μας γράφει ο Κεδρηνός “επήλθον
ταις Ρωμαϊκαίς χώραις διά Μακεδονίας και Στρυμώνος και Ελλάδος, καταλαβόντες την
Νικόπολιν πάντα τα εν ποσί ληϊσάμενοι και τέλος εν αυτή σαββατίσαντες ” . Άν και
μέχρι στιγμής δεν έχει επιβεβαιωθεί, αν οι Βούλγαροι εγκαταστάθηκαν εδώ,
ίσως όμως κάποιες μικρές ομάδες να παρέμειναν. Η Νικόπολη αρχίζει να
αργοσβήνει, υπάρχουν δίπλα της ήδη διάδοχοι οικισμοί, το Κοζίλι και το Μάζα.
Στο Κοζίλι προφανώς ποιμένες και γεωργοί ενώ στο Μάζα προφανώς ψαράδες.
Μαζί με τους Ρωγούς παράλληλα αναπτύσσεται και η Άρτα, η οποία αργότερα
θα κερδίσει και τον πρώτο ρόλο.
Γυρίζοντας πάλι πίσω στον κάμπο θα πρέπει να υποθέσουμε, ότι στην σημερινή
θέση της Ράχης Άρτας υπήρξε και εκεί κάποιος βυζαντινός οικισμός, για τον
οποίο δεν έχουμε ιδιαίτερα στοιχεία και προσωπικά τον ονομάζω Μετόχιο μιας
και αργότερα ήταν έδρα του ηγούμενου της Μονής Ροδιάς. Η αρχαιολόγος
Βαρβάρα Παπαδοπούλου στην εργασία της “Μνημειακή τοπογραφία της
βυζαντινής Άρτας και της ευρύτερης περιοχής της” μας κάνει λόγο για μια
εκκλησία που βρέθηκε μέσα στο χώμα του Κάμπου (Τοπ Αλτί στα Σουλιώτικα
Άρτας) και την ονομάζει Άγιο Νικόλαο της Ράχης. Θα μπορούσαμε να πούμε
ότι ακούγεται λογικό να υπήρχε κάποιος οικισμός εδώ καθότι η γεωγραφική θέση
είναι ιδανική για ανάπτυξη αγροτικής και κτηνοτροφικής οικονομίας. Τόσο
οικονομικά αλλά όσο και στρατιωτικά ο οικισμός αυτός βρίσκονταν σε θέση
κλειδί μεταξύ Λογαρούς και Τσουκαλούς μέσα στον κάμπο θα πρέπει να έλεγχε
όχι μόνο την διάβαση αλλά και την παραγωγή.
Φαίνεται ότι τα Σλαβικά φύλα είχαν εγκατασταθεί μέχρι τον Αβρακικό. Η
Σαλαώρα προφανώς όπως και η Κόπραινα μέχρι ίσως και τον 11ου αιώνα πρέπει
ναταν σλαβικά χωριά. Η λέξη Σαλαόρα, γνωστή και σαν Σαλαγόρα ή
Σαλαγορά που πολλοί ισχυρίζονταν , ότι προέρχονταν από το Αλαταγορά, δηλ.
στην Αλαταγορά- Σαλαγορά =Σαλαγόρα. Νέες έρευνες δίνουν και εδώ την
εντύπωση ότι πρόκειται περί σλαβικού ονόματος από το Σάλ-Σάλι (Αλάτι στα
σλάβικα) και το Γκόρα=βουνό, κοινώς το βουνό στις αλυκές ή το Αλατοβούνι.
Όπως και νάχει το πράγμα τόσο το ελληνικό όνομα όσο και το σλαβικό μας
φανερώνουν τι ακριβώς γίνονταν εκεί ! Τέλος στην Κορωνησία (Καρακονήσι), η
οποία ήταν προφανώς κτήμα της Μονής της Παναγίας δεν πρέπει να
υπολογίζουμε με κάποιον σταθερό οικισμό αλλά προφανώς με καλύβες για
ψαράδες.
Ενώ τα τοπωνύμια μένουν με φθορές θα πρέπει να υπολογίσουμε, ότι ο
πληθυσμός αναμειγνύεται και δημιουργείται ένα κράμα. Από τον 11ο ως και τον
12ο αιώνα φαίνεται ότι ο πληθυσμός της ευρύτερης περιοχής είναι χριστιανικός
και κατ επέκτασιν να έχει ελληνικό χαρακτήρα, ασχολείται με την γεωργία,
κτηνοτροφία και αλιεία ενώ το εμπόριο είναι στα χέρια του αστικού πληθυσμού.
Περί αυτού του θέματος ο Λαμπρίδης υποστηρίζει, ότι: Η ανάμειξη των Σλάβων
που εισέβαλαν γενικά στην περιοχή της Ηπείρου κατέληξε σε νίκη των
καταχτηθέντων επί των κατακτητών αφού κυριάρχησε η ελληνική γλώσσα και οι
Σλάβοι δεν άφησαν ούτε ένα όνομα έστω και σε κάποιο γεωργικό εργαλείο αφού
ήταν γεωργοί. Προσωπικά συμφωνώ με τον Λαμπρίδη στο ότι αφορά τη γλώσσα
αλλά το θέμα καταχτητή και κατακτημένου πρέπει να το δούμε διαφορετικά
διότι όταν εισέβαλαν οι Σλάβοι στην συγκεκριμένη περιοχή ο πληθυσμός είχε
σχεδόν αποδεκατιστεί. Ο Χρηστοβασίλης φέρνει την άποψη ότι οι λαοί αυτοί που
πέρασαν από την ευρύτερη περιοχή έκαναν μόνο καταστροφές και μετά έφευγαν.
Για μένα προσωπικά φαίνεται πως για την εκμετάλλευση των γαιών δεν
επαρκούσαν οι Σλάβοι και οι διάφοροι τοπάρχες έφερναν συνεχώς και νέους
έποικους είτε από τα ορεινά, είτε από γύρω περιοχές και όπως προανέφερα η
εκκλησία ήταν αυτή που με τον εκχριστιανισμό των Σλάβων διατήρησε την
ελληνική γλώσσα.
10ος αιώνας. Τα μοναστήρια
Ρόδον το Αμάραντον
Κατά το Σεραφείμ Ξενόπουλο κοντά στο σημερινό χωριό Βίγλα ιδρύθηκε
σταυροπηγιακό μοναστήρι το έτος
970, όταν αυτοκράτορας στην
Κωνσταντινούπολη ήταν ο Ιωάννης
Τσιμισκής και Πατριάρχης ο
Βασίλειος. Στην προκειμένη
περίπτωση δεν έχουμε λόγο να
αμφισβητούμε την αξιοπιστία των
πληροφοριών του Σεραφείμ, πρώτο
γιατί παραθέτει συγκεκριμένα
στοιχεία και έπειτα γιατί τις
πληροφορίες του τις άντλησε -όπως ο
ίδιος γράφει- από αρχαία χειρόγραφα που υπήρχανε στο μοναστήρι και που
δυστυχώς σήμερα δε σώζονται. Στις πηγές αναφέρεται και με την προσωνυμία
"Ρόδον το Αμάραντον" επειδή έτσι ονομαζόταν εικόνα της Παναγίας που υπήρχε
στον προηγούμενο βυζαντινό ναό του μοναστηριού. Γίνεται ευκολονόητο ότι απ'
αυτή την εικόνα προέρχεται η επωνυμία "Ροδιά" την οποία φέρει ο σημερινός
ναός και η λιμνοθάλασσα. Απ' την ίδια πηγή μαθαίνουμε ότι το μοναστήρι
έφτασε σε μεγάλη ακμή και είχε στην κατοχή του πολυάριθμα κτήματα,
ιχθυοτροφείο καθώς και τέσσερα μετόχια, μεταξύ των οποίων και το βυζαντινό
ναό του Αγίου Νικολάου της Ροδιάς στις Κιρκιζάτες. Φαίνεται ότι η μονή είχε
αρκετό πλούτο σε κτήματα, έτσι που σε πρώτη φάση κτήματα της μονής
αρπάχτηκαν από τον Φαήκ πασά προκειμένου να ιδρύσει το ορφανοτροφείο έξω
από την Άρτα όπου σήμερα σώζεται μόνο το τέμενος. Αλλά αρπάχτηκαν
αργότερα προφανώς και από άλλους τοπάρχες ή μπορεί και κάποια να
πουλήθηκαν στον 18ο αιώνα. Κατ τον 11ο ως και τον 14ο αιώνα φαίνεται ότι το
μοναστήρι έλεγχε μέρος από τα ιχθυοτροφεία της Ροδιάς καθώς και τις αλυκές.
Άρα δεν θάταν τυχαίο τότες το μοναστήρι να γίνονταν στόχος πειρατών και
ληστών. Η κοντινή στρατιωτική Βίγλα θα του πρόσφερε βέβαια κάποια
προστασία.
Παναγία Κορωνησίας ή η Παναγία στο Καρακονήσι.
Ο Σεραφείμ Ξενόπουλος μας λέει ότι η μονή της κοίμησης της Θεοτόκου στην
Κορωνησία είναι κατασκευής του 7ου μ.Χ. αιώνα ενώ σύμφωνα με την Βέϊκου
που πάλι αντλεί τις πληροφορίες από τον Ορλάνδο, Βοκοτόπουλο και Παπαδοπούλου
αναφορά για πρώτη φορά στη μονή γίνεται στα 1193.
Ήταν ακμάζουσα μονή με πολλούς μοναχούς. Φαίνεται να είχε ευνοηθεί και απο
διάφορους τοπάρχες όπως και απο τους Τόκκους. Η μονή είχε και αυτή τα
ιχθυοτροφεία της, τις αλυκές της αλλά πρέπει να έκανε και εμπόριο με
αυγοτάραχο. Στα Καρακονήσια έτρεφαν οι Σπάτα και μετά οι Τόκκοι τα άλογα
τους. Αν και δίπλα της ήταν η σκάλα της Σαλαγοράς (Σαλαώρα) πιστεύω πως
και αυτή η μονή να ήταν στόχος πειρατών.
11ος αιώνας. Η Βουλγαρική κυριαρχία
Η Βουλγαρική κυριαρχία στην περιοχή κορυφώνεται με την ίδρυση της Βόνιτσας
στην απέναντι ακτή του Αμβρακικού. Το ίδιο διάστημα θα διαλυθεί και το
βασίλειο των Βουλγάρων από τον Αυτοκράτορα Βασίλειο και ολόκληρη η
περιοχή θα επανέλθει και πάλι στις αυτοκρατορικές κτήσεις του Βυζαντίου. Η
Βόνιτσα χτίστηκε σαν Βονδίτσα πάνω στο αρχαίο Ανακτόριο και σημαίνει στα
σλαβικά “τρεχούμενα νερά” κατά άλλους πάλι “ακγίστρι” και μετά την διάλυση
της αυτοκρατορίας και την ίδρυση διαφόρων κρατιδίων στον ελλαδικό χώρο θάναι
η πόλη που θα ανταγωνίζεται την Άρτα στο εμπόριο.
Κατά τον 11ο αιώνα φαίνεται, ότι η Νικόπολη αρχίζει να παρακμάζει εντελώς.
Στα 1041 μ. Χ. οι κάτοικοι επαναστατούν κατά της φορολογίας και ο
Βούλγαρος Πέτρος Δελεάνος βρίσκει πρόσφορο έδαφος να καταλάβει την πόλη.
Ο Κεδρηνός μας αναφέρει: “ Ο Πέτρος Δελεάνος κυριεύσας το Δυρράχιον εστράφη
προς το Θέμα Νικοπόλεως, ού εγένετο ευχερώς κύριος, διότι οι κάτοικοι αυτού πλήν της
Ναυπάκτου, προσεχώρησαν (ευχαρίστως) εις αυτόν, μη δυνάμενοι να υποφέρωσι την
απληστίαν του εισπράκτορος των δημοσίων φόρων Ιωάννου Κουτζομύτου,
προθυμουμένου ίσως να κορέση την ακόρεστον απληστίαν του Ιωάννου του
Ορφανοτρόφου ” ! Τον Πέτρο Δελεάνο τον ακολουθούσαν Βούλγαροι, Σλάβοι, και
κατά πάσα πιθανότητα Ούζοι. Μερικοί από αυτούς πρέπει να εγκαταστάθηκαν
στις γύρω περιοχές, όπως συνηθίζονταν.
11ος αιώνας / Οι Νορμανδοί
Η Άννα Κομνηνή στην Αλεξιάδα μας αναφέρει, ότι οι Νορμανδοί του Βοϊμούνδου
με επικεφαλής τον γιο του Γυισκάρδο τέλος του 11ου αιώνα θα πολιορκήσουν την
Άρτα δύο φορές. την μία την κατέλαβαν την δεύτερη όχι αλλά σύντριψαν και τις
δύο φορές τον βυζαντινό στρατό κοντά στην Άρτα. Αν λάβουμε υπόψιν τις
αναφορές του Νικήτα Χωνιάτη, η Άρτα ήταν ήδη πρίν γίνει πρωτεύουσα του
Δεσποτάτου το κέντρο της ευρύτερης περιοχής. Θα πρέπει να συμπεράνουμε,όπως
συνηθίζονταν τους καιρούς εκείνους, ότι η περιοχή του Τσουκαλιού πρέπει να μην
έμεινε αμέτοχη στα γεγονότα. Οι Ρωγοί θα πρέπει να είχαν συμμαχήσει ή να παραδόθηκαν καθότι δεν φαίνεται μέχρι τότε να ήταν κάποια ισχυρή πόλη, που να μπορούσε να αμυνθεί και ίσως γι΄ αυτό το λόγο δεν γίνεται καμιά αναφορά σε αυτούς. Φυσικά οι Νορμανδοί σαν γνωστοί άρπαγες
δεν άφησαν την περιοχή απείραχτη αν και οι πληροφορίες είναι λίγες. Ο Χωνιάτης στη χρονική διήγηση μας λέει, ότι ο Γυισκάρδος Ρογήρος “υπέταξε την ευρύτερη περιοχή που πρώτα
αποκαλούνταν Ακαρνάνες ενώ τώρα αποκαλούνται Αρτινοί”. Μαζί όμως με
τους Νορμανδούς, οι οποίοι έφυγαν ή αργότερα εκδιώχθηκαν από τον
αυτοκράτορα Αλέξιο Κομνηνό, όπως αναφέρει η κόρη του Άννα στην Αλεξιάδα,
έκαναν την εμφάνιση τους στην περιοχή και φύλα των Βλάχων, σύμμαχοι του
Γυισκάρδου. Αν αυτοί διάλεξαν κάποιες περιοχές και παρέμειναν στον κάμπο δεν
υπάρχουν συγκεκριμένες πληροφορίες. Πάντως τους έγιναν τόποι για χειμαδιά
γνωστοί. Διαβάζοντας την ιστορία των Βλαχοχωριών του Ασπροποτάμου θα
δούμε, ότι Βλάχοι σμίγανε τα τσελιγκάτα (έννοια σλαβική από το čelnik =
αρχηγός αυτών που έχουν αιγοπρόβατα και κατ΄ επέκτασιν κτηνοτρόφοι.
Αργότερα στην Οθωμανική αυτοκρατορία οι Οθωμανοί θα ονομάσουν τα
τσελιγκάτα “ Τ α ϊ φ έ”) τους με τις ζ ι ο ύ π α (župa). Βόρεια του
Τσουκαλιού έχουμε στον Καντζά (Στεφάνη Πρέβεζας) το τοπωνύμιο Βαλαώρα.
Πολλοί λένε, ότι προέρχεται άπo τις λέξεις Βλάχων και Χώρα, άλλες θεωρίες
που έχω διαβάσει είναι ότι προέρχεται από την βλάχικη λέξη Βαλε=κοιλάδα
και την σλαβική λέξη γκόρα=βουνό, που βέβαια πιο ρεαλιστικό μου φαίνεται η
πρώτη ετυμολογία καθώς τοπωνύμια Βαλαώρα συναντάμε συνήθως όπου
υπήρχαν βλάχικοι οικισμοί. Αργότερα η λέξη Βαλαώρα θα πάρει την έννοια του
βοσκοτόπι.
12ος αιώνας – Εκκλησίες / μονές
Μονή Αγίου Βαρνάβα
Εκεί που σήμερα βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Βαρνάβα (μεταξύ Λούρου και
Στεφάνης) στον 120 αιώνα υπήρχε μονή .
Συμπεραίνουμε ότι ήταν μονή καθότι στην επιγραφή που βρίσκεται στο αριστερό μέρος
της εισόδου διαβάζουμε, ότι κάποιος μάγιστρος Κωνσταντίνος Μανιάκης
ανοικοδόμησε μοναστήρι με την συνδρομή των δύο παιδιών του και του ηγούμενου
της μονής του Αγίου Βαρνάβα. Ο πως μας λέει η Βέϊκου ο ναός αυτός (η μονή)
θα βρισκόταν ανατολικά του σημερινού ναού.
Ναός Αγίας Βαρβάρας
Στην Στεφάνη εκεί που σήμερα βρίσκεται το εκκλησάκι της αγίας Βαρβάρας υπήρχε κατά τον αρχαιολόγο Δάκαρη τον 11ο αιώνα ή τον 12ο αιώνα κατά την αρχαιολόγο
Παπαδοπούλου σταυροειδήςεγγεγραμμένος ναός με 3 αψίδες,
ο οποίος με την σειρά του πάλι ήταν χτισμένος πάνω σε παλαιοχριστιανική βασιλική.
Ισως ο οικισμός που είχε σχηματιστεί γύρω απο αυτήν την εκκλησία να ήταν αρχαιότερος απ΄ ότι πιστεύεται.
(συνεχεια στο Γ' μερος)
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου